Әдипләр: Шәезадә Бабич

| |

Башка проектлар

Татар әдәби телендәге гарәп-фарсы алынмалары

Безнең дуслар

Әдипләр чаты

Безнең рейтинг

I.Мандолиналы шәкерт

		Һич тә уфтанма, күңелсез 
		Булды, дип гомерем башы. 
		Алда гомереңнең мөзәйян* 
		Аллы-гөлле ахыры бар.
			Ш.БАБИЧ

Әле һава бөтенләй яхшырып та беткәне юк иде. Ләкин кала өстен томалап күбәләк кар яуганын күрү белән, минем күңел канатларым, очарга ашкынган кош сымак булып, кинәт талпынып китте. Чөнки мин шундый көнне оик күптән зарыгып көтә идем инде. Әлегө чаклы да кар яугалады, югыйсә. Тик дөньяны шундый итеп аккарландыра һәм һаваны бүгенге кебек сафландыра гына алмады. Ә менә бүген төнлә инде ул Уфаны ап-ак мамык биләүгә биләгән дә ташлаган. Җитмәсә тагын, кешеләрне шул матурлыкны күрүдән мәхрүм итмәс өчен, әле булса бөркелеп явып тора. Мин юлга чыгарга кабаланган бер сунарчы сымак, тизрәк урамга чыгарга ашыктым. Чөнки хәтердә калганнарны яңартыр өчен миңа нәкъ менә шулай бөркелеп кар явып торган чакта, күптән барырга теләп йөргән җиремә, мотлакан барып калырга кирәк иде. Тон буе яуган яшь кар һаваны шундый итеп сафландырган, син аны сусаган чакта чишмә суын колкынып һәм ылкынып эчкән кебек итеп, рәхәтләнеп сулыйсың. Аны сулаган саен күңел көчлерәк зәвыклана, аяклар җиңелрәк атлый. Ә уй-хыял атлаган саен киңәя, тирәнәя һәм сыргак кар кебек сине сыра гына бара.

* Мөзәйян - матур, зиннәтле.

Моннан илле бер ел элек мин, менә шулай, тузган корт иле сымак булып очып-чөбәләнеп күбәләк кар явып торган бер көнне җәяүләп, Аксаков урамы буенча, дулкынланып, ашыга-ашыга, вокзалдан калага күтәрелгән идем. Бу урамда хәзер, озын гомерле кешеләр сымак булып утырган иске өйләрне исәпкә алмаганда, әлбәттә, ул заманда комарткы булып калган нәрсәләрне табуы бик кыен. Уфага тәү башлап килгән һәм бу урамнан узган кешеләр, шулай бертуктаусыз үтеп-сүтеп торган трамвайларга һәм кварталдан кварталга колач ташлап сузылган завод корпусларына карап, бу өйләр электән үк шулай булган икән, дип уйларга бик мөмкиндер. Әгәр дә инде 1912 елда шушы урам буенча вокзалдан күтәрелгән Габдулла Тукай бүген бу җирдән үтеп китсә, үзенең Уфа турысындагы истәлекләрен бөтенләй әкият төсле итеп язар иде. Ә 1934 елның августында санаторийдан кайтышлый шул урамнан соңгы тапкыр узган Гафури, бу дөньяга кире кайтса, Аксаков урамын бөтенләй танымас иде...

Шундый уйларга чумып атлый торгач, мин Чернышев-ский урамына барып чыктым да, уң якка каерылып киттем. Минем уйларымны куертып кар һаман бөркелә һәм чәбәләнә. Бу урамга барып чыккач та, элекке Успенский һәм Уфимский урамнар арасында бер квартал буенча сузылып салынган бишәр катлы завод корпуслары үзләренең мәһабәтлекләре белән синең күзләреңне бизәп алалар. Элекке Вавилов урамындагы "Сабир мулла чиркәве" урынында хәзер биш катлы мәктәп бинасы утыра. Әйе, хәзер мәктәп аръягында дистәләгән корпусны эченә алган һәм барысы бергә 17 санлы йорт булып кына йөри торган бер квартал -элек коры ялан булып яткан бер мәйдан иде, әйе, 1906 елда әнә шулай булып яткан мәйданның бер почмагында "Галия" мәдрәсәсен салдырмакчы булганнар. Ләкин Зәйнулла ишанның бик ышанычлы бер мөрите булган Сабир мулла "Галия" мәдрәсәсен үз мәхәлләсенә караган урынга салдырырга рөхсәт итмәгән. Шул сәбәпле мәдрәсәне бу урамның теге очындагы чүплек башына илтеп салырга мәҗбүр булганнар. Ә бу урынга, күп тә үтмәгән, миссионерлар җәмгыяте, Муса Янбулатов дигән берәүнең чукынып христиан диненә күчүе хөрмәтенә, Сабир мулладан рөхсәт сорап та тормыйча, китергән дә чиркәү салдырып куйган. Элек бу чиркәү янындагы мәйданнан алып тау башында утырган "Галия" мәдрәсәсенә кадәр чын мәгънәсендә урамда да, тротуарлар да юк һәм таш та түшәлмәгән иде. Язгы, бигрәк тә көзге пычракларда шәкертләр бу тирәдә, клейга баткан чебеннәр сыман, җәфаланалар иде.

Кайсыдыр елның көзге бер төнендә Шәехзадә Бабич, үзенең һәрвакыт бергә йөри торган Шәрикләре Габдулла Субаев һәм Шакир Төхвәтуллиннар белән шул фонарьсез, караңгы урамның баткагын ярып, театрдан кайтканнар. Ломовой урамын аркылы чыккан чагында гына, чатлап торган үзле кызыл мәте Бабичнең бер кәлүшен аягыннан суыртып алган да калган. Шуннан соң ул театрдан ялтыратып кына торган штиблете белән баткак ярып кайтырга мәҗбүр булган. Караңгыда кәлүшен эзләгән чакта үзе дә пычранып беткән. Шуннан кайтып штиблетын юган чакта, Бабич:

Нишләп упмый икән бу җир
Сабир мулла чиркәвен?
Ишетми микәнни Алла
Шәкертләрнең тиргәвен? -
дип җырлаган икән.

Менә шуннан соң шәкертләр һәм, алардан ишетеп, шул тирәдә яшәүче кешеләр, бу чиркәүне "Сабир мудла чиркәве" дип йөртә башлаганнар, о 1916 елда инде Бабич бу Сабир мулла турысында үзенең:

Әлхәсән мулла Сабир
Булды "тәгассыб үрнәге"*
Аркылы кискә тыгып ул
Эчне байтак тырнады, - дигән эпиграммасын язды.

* "Тэгассыб үрнәге" - фанатиклык, тискәрелек өлгесе.

Габдулла мәрхүм Субаевның бу хактагы әнә шул әңгәмәләрен хәтерли-хәтерли атлый торгач, мин, элекке "Галия" мәдрәсәсе, хәзерге Гафури исемендәге 15 нче мәктәпкә барып җиткәнемне сизми дә калдым.

Кызганычка каршы, алтмышынчы елларда бу мәктәпне дә тараттылар. Чөнки шәһәр хуҗалары бу бинада "Галия"гә багышланган музейны ачтырмаска, мәдәниятебезнең һәйкәле булган "Галия"не "дин агуы таратучы" уку йорты дип санап, мәктәп бинасында акылга җиңел оалалар өчен уку йорты ачып җибәрделәр, әйтерсең дә, авыру балалар өчен зур шәһәрдә башка бер бина табылмас иде...

Мәдрәсәнең эченә кермәс борын, мин тәүдә бу кварталны берничә тапкыр әйләнеп чыктым. Ярты гасырга якын бер вакыт эчендә мәдрәсә бинасы да танымаслык булып үзгәргән. Бердән, аңа кушымта бина салып зурайтканнар. Ә элекке зур бүлмәләрне, киресенчә, әллә ничәгә бүлгәләп беткәннәр. Бары тик икенче катка күтәрелә торган баскыч кына элеккечә торып калган. Элек шул баскычның сул ягындагы стенада укытучыларның һәм кунакларның киемнәрен элә торган урын һәм астында каравылчы Шәфыйк Сатаевның караваты белән урындыгы тора иде. Бу баскыч Нагорный урамы янындагы ишеккә каршы торганлыктан, аннан килеп кергән кеше, карават янындагы урындыкка утырган Шәфыйкка күренеп торa иде. Әгәр дә ишектән оерәр укытучы яки чит кеше килеп керсә, Шәфыйк абзый ялт итеп баскыч астыннан килеп чыга да, каршы ала һәм килүченең киемен салдырып чөйгә элеп куя торган иде. Шул Шәфыйк абзыйның килеп чыкканын котеп торган бер кеше шикелле булып, баскычның уң як канатына сөялеп бераз карап тордым һәм 1913 елның кышында Шәехзадә Бабичне беренче тапкыр шул баскыч тобендо күргән кыяфәттә күз алдына китердем.

Ул чакта бу мәдрәсәдә минем оч авылдашым укып ята иде. Мин менә шул яшьтәш авылдашларым янына килү сылтавы белән, халык арасында бик төрле сүзләр йөргән бу мәдрәсәнең тормышы белән танышыр өчен килгән идем. Иң элек авылдашларым мине, алмашлап, үзләре укый торган классларга дәрескә алып керделәр. Төшке аштан соң мәдрәсә белән таныштырдылар. Хәл җыю көненә каршы кичке чәйдән соң без ашханәдә утыра идек. Кайдадыр берәү чыңгырдатып мандолина уйнап җибәрде. Көн буена болаи да мәдрәсәдәге хәлләргә таң калып, анда укып яткан шәкертләрнең бәхетләренә сокланып һәм дулкынланып йөргән чакта, гомеремдә беренче тапкыр, җитмәсә тагын бер дини мәдрәсәдә, шундый музыка тавышың ишетү мине бөтенләй хәйран калдырды.

- Әйдә, анда Бабич үзенең һөнәрләрен күрсәтә башлады булырга кирәк, - диде авылдашым Сабит Сатаев.

Без мәдрәсәнең икенче катына күтәрелдек Шул минутта, коридорда җыелган шәкертләрдән берәу, баскыч астындагы карават янында торган урындыкны чөйнең коридор як башына китереп куйды. Кемнәрдер, сул яктагы ятакханәдән әлеге мандолина уйнаучыны алып чыктылар. Ә җыелган егетләр аларга юл биреп каршы алдылар.

Утырма якалы ак күлмәк өстенә яхшы ук таушалган гади пинҗәк, башына кара кәләпүш кигән какча гәүдәле, озын буйлы һәм үзен бик иркен тотучы бу мандолиначы егет, кыланчыкланып уйный-уйный үзенә шәкертләр ачкан юлдан үтеп, урындык янына килде дә, уйнаудан туктады. Аннан соң артистларча шаян кыланып шундагыларга баш игәч, урындыкка утырып алды. Уң аягын сул тезенә куйгач, үзенчә бер кыяфәттә тынып калды, Ә шәкертләр, нәрсәдер көткәндәй, аңа төбәлеп тындылар.

- Аяк бармаклары арасына медиатр кыстырып мандолина уйный торган һәм үзе әкәмәт шаян Шәехзадә Бабич дигән шәкерт менә шул була инде, - диде, Сабит минем колагыма пышылдап.

Йомры башлы, бераз ялпәгрәк танаулы, калын иреннәре алга тумпаеп торган зур авызлы һәм, башы белән чагыштырган чакта, шулай ук чамадан тыш зур аркылы колаклы бу шәкертнең куллары исә үзләре ябык, үзләре бәләкәй һәм бармаклары нәзек иде. Чәченең кыска булуы һәм кәләпүш астында югалып калуы аның колакларын тагын да зурайтыбрак һәм бүлтәйтебрәк күрсәтәләр. Ә авызы, калын иреннәрен хәрәкәтләндереп, менә-менә көлеп җибәрергә хәзер тора иде.

Бабич шәкертләрне озак көттермәде. Мандолинасының кайсыдыр кылларын көйләп алгач, тотып чыңгырдатып, берничә тапкыр чиртеп карады да, башын уң якка таоа бераз бора һәм күтәрә биреп, уйнарга кереште. Сул кулының бармаклары мандолина кыллары өстендә уйный башладылар. Уң кулының ике бармагы арасына кысылган медиатр кылларга бер тәнгәлдән генә чиртми, бәлки сул кулының хәрәкәтенә карап, аңа бер якынаеп, бер ерагаеп, сикерголөп чиртә. Аның шул нәзек бармаклары, мандолина уйнар өчен генә шулай нәфис булып яратылган сымак, бик килешеп торалар иде.

Башта нинди көйне уйнаганын хәзер хәтерләмим. Ләкин үзе кушылып җырлаган көйне онытачак түгелмен. Бу көйне мин беренче тапкыр аның авызыннан ишеттем һәм шунда ук отып та алдым. Бабич бик үзенчәлекле, каңгырдап торган калын тавышлы бер кеше иде. Шул калын тавышы белән мәдрәсәне яңгыратып: "Галия"нең ятагында Ике катлы карават. Киләчәкне кайгыртыйк без, Үткән эшкә салават!

Агыйдел каты ага,
Дулкыны ярга кага,
Дөнья малына алданып
Башың салма хафага.
Агыйдел буена төшкәч
Югалттым балдагымны.
Көтә-көтә кояш байгач
Аңладым алдавыңны.
Агыйдел каты ага,
Дулкыны ярга кага,
Начар кызларга алданып
Башың салма хафага, - дип кычкырып җырлап та җибәрде.

Җыр яңгыраган саен, коридордагы шәкертләрнең саны күбәйде. Кемдер берәү, Сабантуендагы кеоек ңтеп, шәкертләрне читкә этәреп, Бабич алдына түгәрәк бер мәйдан барлыкка китерде. Моны күрү белән Бабич җырдан туктады да, шәкертләрнең дәртләрен ашкындырып, бию көе уйный башлады.
Шиблет кигәннәр табаннарын тыпылдатып, үкчәле читек кигән шәкертләр чәпелдөтеп, берсе икенчесен алмаштырып, биергә керештеләр. Бу мөрәкә баскыч янындагы кыңгырау йокларга вакыт икәнлеген белдереп шылтыраганга чаклы дәвам итте. Звонок булгач та әле шәкертләр бик тиз генә кузгалырга ашыкмадылар. Тик, Шәехзадә Бабич:

Звоноклар шылтырады,
Вакыт җитте йокларга.
Туктамасаң да туктарсың,
Кушалар бит туктарга.
Агыйдел каты ага,
Дулкыны ярга кага,
Эчке тәртипләрне бозып
, Башың салма хафага, - дип җырлый-җырлый үз ятагына кереп киткәч кенә таралдылар.

Бу мәдрәсәнең барлык каравылчысы, дворнигы һәм пешекчеләре барысы да безнең авыл кешеләре иде. Мин мәдрәсәнең аскы катында, кухня янындагы бүлмәдә, авылдашларым белән бергә кундым.

Алар мине чөй белән сыйладылар һәм мәдрәсә тормышыннан бик күп нәрсәләр сөйләделәр. Сүз күбрәк шул мандолиначы шәкерт тирәсендә өйләнде. Барысы да диярлек Бабичне мактадылар. Аның тапкырлыгыңа, зирәклегенә һәм көлдергечлегенә сокландылар. Ләкин Сабит Сатаев кына, үзе шундый табигый талантка ия булган Бабичнең шулай артык беркатлы кылануы белән килешмичә:

- Бабич үзен тота белми. Кайсыбер чакта үзен артык ваклап та җибәрә. Кеше көлдерәм дигәч тә, алай тезгенсез булырга ярамый. Үз дәрәҗәмне үзең белергә кирәк, - диде.

Ләкин йомшак кына тавыш белән ашыкмыйча гына сөйләшә торган Шәриф абзый Сабирның сүзләренә кушылмады.

- Әй, туганкай, - диде ул кара сакалын бармаклары белән тарап, - әгәр дә Шәехзадә син теләгәнчә, бик тәкәббер бер егет булса, белмим, аны ничә шәкерт яратыр иде икән соң? Аны бит шәкертләр, беләсеңме, өнә шулай эчкерсез, гади һәм саф күңелле оулган өчен яраталар. Үрмәкчедән күрмәкче, дигәндәй, кайсыбер шәкертләр Бабич кебек кыланырга бик нык көчәнеп карыйлар, ләкин барып чыкмый. Бабич сөйләгән чакта кешеләр эчләрен тотып көләләр. Ә ул үзе, кытыкланмый торган бер кеше шикелле, тыныч кына сөйли бирә. Юк, туганкай,. Бабичкә тәкәбберлек килешми. Теге, әтисенең байлыгына масаеп, танавын күккә чөеп йөри торган Сабирның кулыннан нәрсә килә? Үзен кем ярата? Бер карас<щ - керпе, икенче карасаң - төлке ул. Сабагын ничек укый торгандыр, анысын белмим. Иллә мәгәр адәм арасына керерлек һөнәре юк аның. һөнәрсез егет - кысыр башак кына ул. Буйга бар, санга юк. Бабичка бит ничек кыланса да килешеп тора. Чөнки аның көлке сүзләре дә, кыланышлары да, чылтырап аккан чишмә суы кебек, көчәнмичә, үзләреннән-үзләре ургылып торалар.

Беренче тапкыр Шәехзадә Бабичне мин менә шулай итеп күрдем һәм аның турысында әнә шуларны ишетеп кайттым.

Шулай, элекке "Галия" мәдрәсәсендә Бабичка бәйләнешле урыннарны карап һәм булган вакыйгаларны хәтерләп йөри торгач, мин көннең кичкә таба авышканын да сизми калдым. Ләкин тагы да барасы җирләр бар иде әле.

1916 елда Бабич, яз көне, мәдрәсәне тәмамлап чыккач, үзенә даими берәр хезмәт урыны табу максаты белән, Уфада торып калды. Ләкин әдәби иҗат эше белән яшәргә янган яшь шагыйрьгә ул чакта андый эшкә туры килгән хезмәт урыны табылмый. Ул гына түгел әле, Баоич мәдрәсәдән чыккач, үзенә яраклы һәм уңайлы бүлмәгә дә урынлаша алмый. Айлар буенча ул алмашлап, я Хаҗи картларда, я Мөүгузө карчыкларда кунып йөри.

Мәктәптән чыккач мин урамнан урамга күчеп, менә шул Бабичка бәйләнешле өйләрне карап йөрдем. Иң элек Хаҗи картның Уфимский урамындагы 13 нче санлы өен сул якта калдырып киттем. Бу өй хәзер бер аягы дөньяда, икенчесе кабердә булган бер кеше хәленә килгән. Шуннан соң, Ибраһим Мөстафиннарның өен эзләп карадым. Ләкин мин аны таба алмадым. Пушкин урамының (Аксаков һәм Вавилов урамнары арасында) кабыргалары беленеп торган ябык сыер шикелле булып, серентеп беткән бер өй утыра. Бу өй - Мәүгузә Кәримованың өе иде бу чакта. Мәүгузә әбинең сүзенә караганда, аның өе кандалага бай булган. Бабич, кандала талауга түзә алмыйча, төнлә үрле-кырлы сикерә икән. Менә шулвакыт ул шушы өйдә кандаладан талана-талана үзенең "Кандала исемле балладасын язган. Мөүгузә карчык үзе үлгәнче шуның белән мактанып яшәде, мәрхүмәң.

Шуннан соң, мин Бабич белән берничә тапкыр очрашкан элекке "Нур" һәм "Волга" гостиницалары яныннан үттем. Аннан, Галимҗан Ибраһимовның Бабич белән бергә яшәгән квартирасын барып карадым (хәзерге Пушкин урамы 84 нче йорт). Аннан соң, Бабичны беренче тапкыр сәхнәдә күргән бинага карый атладым.

1914 елның көзендә мин, "Галия" мәдрәсәсенә кереп укырга өметләнеп, Уфага кайткан идем. Ләкин бу хыял тагы да эшкә ашмады. Чөнки авылга кайтып төшкән җиргә, мине солдатка каралырга барырга чакырып килгән кәгазь көтеп тора иде инде. Шул сәбәпле, мин укырга керә алмадым, каралу көненә чаклы булган вакытны никрут булып, кала белән авыл арасында йөреп үткәрдем. Бу арада мин әллә пичә тапкыр "Галиямдә булдым, һәм төрле шартларда Шәехзадә Бабичне дә күреп йөрдем. Ләкин аны беренче тапкыр сәхнәдә күрүемне әле дә булса бик яхшы хәтерлим. Менә мин хәзер Бабичне сәхнәдә күргән шул бинага килеп тә җиттем. Бу бина элек Уфа губернасы дворяннарының клубы иде. Хәзер бу бинага Уфа сәнгать мәктәбе урнашкан. 1914 елның октябрь урталарында менә шул бинада әдәбият, җыр һәм музыка кичәсе булды. Бу кичәдә башкаручы булып катнашучылар арасында яшь композиторлар Солтан Габәши белән көлдергеч шагыйрь Шәехзадә Бабич тә бар иде. Ачыграк итеп әйткән чакта, шул ике яшь талант бу кичәнең тоткасы, җаны һәм аның программасын төпкә җигелеп тартучы төп көч иде.

Моңа чаклы Бабичнең публика алдында шундый уңышлы чыгышы булгандырмы, юкмы, белмим. Әгәр дә булмаса, бу кичә аңа тәү башлап дан капкасын ачып җибәргән бер көн һәм кичә булгандыр. Шулай туры килүен генә әйт әле син аның. Алдан уйлап эшләсәң дә, болай нур өстенә нур сибелеп тормаска бик мөмкин бит әле. Ә Бабичкә шулай туры килде. Нәкъ шул әдәбият кичәсе булган көнне генә "Тормыш" газетасында Бабичнең "Мандолина" исемле бер шигыре басылып чыкты. Бу вакытка чаклы "Шура" журналында басылган кайсыбер вак-төяк парчаларын исәпкә алмаганда, шаян Шәехзадә Бабич шигърият мәйданына да, чын мәгънәсендә, әнә шулай "Мандолина"сын чыңгырдатып килеп керде.

Бу кичәдә мин аның нинди көлкеләр сөйләгәнен хәзер хәтерләмим. Ләкин тамашачыларның аны алкышлап кабат-кабат сәхнәгә чакырулары һаман исемдә. Шуның өстенә, мин бу кичәдә беренче тапкыр Мәҗит Гафури белән Сәгыйт Рәмиевне күрү бәхетенә ирештем. Азактан бу кичә турысында "Тормыш" газетасында Сәгыйт Рәмиевнең рецензиясе басылып чыкты. Сәгыйт Рәмиев үзенең рецензиясендә бөтенесеннән элек Солтан Габөшинең чыгышына игътибар кылып, беренче татар композиторы мәйданга килүе белән милләтне тәбрик иткән иде. Ә Шәехзадә Бабич турысында ул: "Шәехзадә әфәнде Бабич бөтен торышы белән комик бер адәмдер. Программада бу кешеләрнең булуы кичә өчен бер тулылык булды. Бу номерны халык бик яратты. Халыкның үз тәгъбире белән әйткән чакта, бу номерларда халык эче катып көлде", - дип язган иде. Шуның белән бергә өлкән шагыйрь рецензиясенең азагында сәхнәне балаганга әйләндерүдән бик нык сакланырга киңәш биреп, Бабичкә бик җитди рәвештә искәртү ясап та куйган иде.

Музыка һәм җыр белән шыңгырап торган сәнгать мәктәбен артта калдырып, мин өйгә кайтышлый элекке "Новый клуб" хәзерге "Дом офицеров" яныннан берничә тапкыр үттем. Чөнки Бабич бу клубның сәхнәсендә "Мәшһүр көлдергеч" булып танылды. Бервакыт Казаннан артист Габдулла Кариев гастрольгә килеп Уфа һәвәскәрләре белән бергә шул клубта үзенең "Артист" исемле бер пәрдәле комедиясен сәхнәгә куйды. Менә шул постановкада Бабич зур булмаган приказчик ролен башкарып, үзенең оста кыланышлары белән тамашачының исен китәргән иде.

Ә менә икенче бервакыт, 1916 елның җәендә, Габдулла Кариев тагы да Уфага килде һәм Фатих Сәйфи-Казанлының "Ямьсез тормыш" исемле пьесасын сәхнәгә куйды. Бабич тә уенга катнашты һәм бай малае Сәхип ролен башкарды. Ләкин бу тискәре роль Бабичкә батмады. Шуңа күрә дә ул бик иркә, үзсүзле, кыланчык һәм артык купшы сулган бай малаен чыгара алмады. Бу урынсызлыктан Бабич үзе өчен бик файдалы сабак алды һәм сөземтә ясады. Шуңа күрә дә, ул газетада чыккан урынлы тәнкыйть белән килешергә мәҗбүр булды.

- Кеше тормышта гына түгел, хәтта сәхнәгә чыккан чакта да, үз характерында калырга һәм үз амплуасына батмаган рольгә кереп маташмаска тиеш икән, - диде. Ләкин Бабичне үз күреп яраткан Уфа тамашачылары аның вак-төяк урынсызлыкларына игътибар итәрлектән узган иде инде бу чакларда. 1917 елның җәендә шул клубта булып үткән "Матурлык кичәсе"нең сөземтәсе моны бик ачык күрсәтте. Бу турыда мин алдарак сөйләрмен.

Әле менә шушы клуб алдыннан үтеп-сүтеп йөргән чакта, тамашачыларның көлә-көлә Бабичне алкышлавы әле булса шаулап торгандай булып тоела башлады. Боларның барысын да хәтерләп йөри торгач, инде мин, үзе күренмәсә дә, Бабичне янымда гына торган хәлдә хис кылдым бу минутларда. Хәзер истәлекләрне утырып язасы гына калды.